Cengiz Han, tarihteki en büyük komutanlardan biri, Moğol İmparatorluğunun kurucusu ve ilk Kağanı. 1162 yılında Moğolistan'daki Onon Nehri yakınlarında doğduğu düşünülen Cengiz Han'ın hayatı 9 yaşındayken babası Yesügey öldükten sonra tamamen değişti. Kabileden sürülen Temuçin ve ailesi Moğolistan'ın bozkırlarında yaşayarak hayatını sürdürdü. Temuçin 13 yaşındayken üvey kardeşi Bakter'i aralarındaki rekabet sonucu öldürdü ve bu olaydan sonra Tayciutlar, Temuçin'i esir alarak köpek gibi boynuna tahta tasma taktılar. Esir olduğu bir gün nöbetçinin kafasına vurduğu bir darbeyle kaçmayı başardı ve Onon nehrinden yüzerek esirken onu evinde tutan Sohan Şira'nın kaldığı çadırda saklandı. Sohan Şira ona yiyecek, giyecek ve iyi bir at verdi. Temuçin, Onon’un üst kesimlerindeki sığınağına giden yolu takip ederek sonunda ailesine geri döndü.
9 yaşındayken nişanlandığı Börte ile evlenmek için kardeşi ile birlikte Kongirat ülkesine gittiler ve orda Börte ile evlendiler. Evlilik tarihi olarak kesin olmamakla birlikte 1178, 1180 ve 1181 tarihleri ileri sürülmektedir.
1189' da toplanılan kurultay kararı ile Temuçin'e ''Kağan'' unvanı verildi. Himayesi altındaki Tuğrul Bey ile ilk seferine babasını öldüren Tatarlar üzerine yaptı ve önderlerini öldürerek ülkelerini ve kamplarını yağma etti.
Tuğrul ve Camukan'ın ölmesinden sonra tek güç haline gelen Temuçin'in Merkitler'i, Orta Asya'da tek güç haline geldi. 1206 yılının ilkbaharında birleştirdiği kavimleri toplayarak büyük bir kurultay topladı ve tek bir ulus yarattı, bu ulusa ''Moğol'' denildi. Bu kurultayda ''Cengiz'' unvanını alarak artık kendisine ''Cengiz Kağan'' ya da ''Cengiz Han'' denilmesini istedi.
Cengiz Han, hayatı boyunca bir çok sefer düzenledi, Kuzey Çin'deki Batı Xia ve Jin Hanedanı; Türkistan'daki Kara Hıtay, Maveraünnehir; Harezm, Horasan ve İran'daki Harezmşahlar, Kafkasya'daki Gürcüler, Deşt-i Kıpçak'taki Rus Knezlikleri, Kıpçaklar ile İdil Bulgarları üzerine seferler yaptı. Cengiz Han, Kırım şehrinin kuşatılması sırasında vebalı cesetleri şehrin içine mancınıkla atarak şehrin düşmesini sağlamış ve Avrupa'da vebanın yayılmasını başlatmıştır.
İmparatorluk döneminde hiçbir savaş kaybetmeyen Cengiz Han, ordusunu süvarilerden oluşturmuş ve Arban (10), Cagun (100), Minggan (1000), Tümen (10000), Tuğ (100000) şeklinde teşkilatlandırmıştır.
Son seferini Tangut Krallığına yaptığı sırada av esnasında attan düştü ve rahatsızlandı. Bu yüzden toplanan komutanlar ve oğulları seferi ertelemeyi kabul etti fakat Cengiz Han "Eğer geri çekilirsek Tangutlar korktuğumuzu düşünür." diyerek karşı çıktı. Sağlık durumu çok kötüleşen Timuçin "Ölmem gerekse bile artık geri çekilemeyiz" dedi ve Moğollar saldırıya geçti. Sonrasında Tangut kralı öldürülüp halkı tamamen yok edilmiştir.
1227 yılının Ağustos yılında ölen Cengiz Han'ın ölümünün nedeni bilinmemektedir. Nerede gömüldüğü hala sır olan Cengiz Han'ın mezarı hakkında çeşitli rivayetler vardır. Moğolların Gizli Tarihi'nde bu konu ile ilgili hiçbir kayıt yoktur. Mumyalama tekniğini bilmediği için öldüğü yere gömüldüğünü söyleyenler ya da doğduğu yerde gizli bir yere gömüldüğünü ve cenazedeki herkesin kendini öldürdüğü söylenir. Orta Asya inancına göre Cengiz Han'ın mezarı bulununca kıyametin kopacağına inanılır.
Tarihin en büyük komutanı olarak anılan Cengiz Han, Pasifik Okyanusu'ndan Hazar Denizi'ne ve Karadeniz'in kuzeyine kadar uzanan bir imparatorluk kurdu. Cengiz Han öldüğünde sahip olduğu topraklar, tahmini olarak Büyük İskender'in dört, Roma İmparatorluğu'nun ise iki katı büyüklüğündeydi ve insanlık tarihinin en büyük imparatorluğu haline geldi.