Hıdırellez ya da diğer bir söyleyişle Hıdrellez, Orta Asya, Ortadoğu, Anadolu ve Balkanlar'da kutlanan mevsimlik bayramlardan bir tanesidir. Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak adlandırılan Hıdırellez günü, dünyada sıkıntıya düşünlerin yardımcısı olduğu düşünülen Hızır ile denizlerin sahibi olduğuna inanılan İlyas'ın yeryüzünde bir araya geldikleri gün olarak tahmin edilir ve onun için kutlanır.
Miladi takvime göre 6 Mayıs, eskiden kullanılan Rumi takvime göre ise 23 Nisan Hıdırellez günüdür. 6 Mayıs'tan başlayıp 7 Kasım'a kadar olan süreç Hızır Günleri adıyla yaz mevsimini, 8 Kasım'dan 5 Mayıs'a kadar olan süreç ise Kasım Günleri adıyla kış mevsimini oluşturmaktadır.
Bu yüzden 5 Mayıs gecesi kış mevsiminin bitip yaz günlerinin başlaması anlamına gelmektedir. Türkiye'de Hıdrellez Bayramı 5 Mayıs'ı 6 Mayıs'a bağlayan gece kutlanır.
Peki Kökeni Nereye Dayanıyor?
Hıdırellez'in dayandığı köken hakkında farklı farklı tahminler ortaya atılmıştır. Bunlardan bazıları Hıdırellez'in Orta Asya, Orta Doğu ile Anadolu kültürlerine ait olduğu, bazıları ise İslamiyet öncesi Orta Asya Türk kültür ve inançlarına ait olduğu yönündedir.
Eski Türkler 21 Haziran'da baharın gelişini kutlardı. Günümüze baktığımızda Anadolu'da dilek dileyip kâğıdı ağaca asmak, ateşten atlamak gibi eski Türk adetleri devam etmektedir. Bunca farklı fikir olduğuna göre Hıdırellez'i tek bir kültüre ait olarak düşünmek olmaz.
HIZIR İNANCI
Hızır’ın abıhayatı içerek ölümsüzlüğe varmış; özellikle de baharda toplumun içinde dolaşarak bereket ve şifa dağıtan ve sıkıntıya düşenlere yardım eden bir ermiş veya bir peygamber olduğuna inancı yaygındır.
Gerçekliği bilinmese de toplum arasında ve İslam mitolojisinde bir Hızır geleneği vardır. Hızır’ın bir isim değil, bir ünvan olduğu herkesçe kabul gören bir tahmindir. Ancak farklı kaynaklarda adı ve geçmişi hakkında bambaşka fikirler söylenmiştir. Bazıları Hızır ile İlyas peygamberin aynı insan olduklarını savunmuştur.
Gelenekler
Anadolu'da insanlar, gün doğmadan önce kendi arzularınca beyaz elbiseler giyerek yemyeşil kırlara giderler ve kutlamalar yaparlar. Kutlamalar yeşillik, ağaçlık alanlarda, su yamaçlarında, bir türbe ya da yatırın yanında yapılmaktadır. Bu tarz yerlere Hıdırlık da denilir.
Hızır'ın gezdiği varsayılan yeşil alanlarda çiçek toplanır, oyun oynanır, baharın ilk kuzusu kesilerek yenilir. Toplanan çiçeklerin kaynatılıp içilirse şifa getireceği,ayrıca bu su ile kırk gün yıkanan insanın güzelleşeceğine inanırlar. "Hızır Hakkı" için kuzu kesmek, Hızır geleneğinin olduğu her yerde görülen bir âdettir.
Hızır'ın elinin değdiği şeylerin bereket getirdiği inancı nedeniyle Hızır günü öncesi yiyecek kaplarının, ambarların ve para keselerinin ağzı açık bırakılır. Ev,bahçe isteyenlerin bir yere istediklerinin küçük bir resmini yaparak; altın veya başka ziynet eşyası isteyenlerin ağaç yapraklarını kollarına ve boyunlarına takarak isteklerine ulaşacaklarına inanılır.
Anadolu'nun bazı kesimlerinde Hıdrellez'de edilen duaların, isteklerin kabul olması için sadaka verme, oruç tutma ve kurban kesme âdeti vardır. Kurban ve adaklar "Hızır hakkı” için yapılmalıdır.